(Чын хикәя) Мәрҗәннең йөрәге урынында түгел бүген… Иртә таңнан әле бер яулыгын, әле икенчесен алыштырып бәйләде, күлмәкләренең  берсен киде, берсен салды. Күлмәк-күнчекләрен алыштырганда инде ничә еллар элек яртылаш пешкән тәненең төзәлгән җөйләре тартышып-тартышып  бәгыренә үтте. Яшел атлас яулыгы аеруча килешә икән үзенә — шуны бәйләргә булды. Нишләптер аяклары дерелдәп куя. Кулдан эш төште, түр яктагы көзгегә карап үз-үзенә сорау бирде:

     -Мәрҗән, я нигә шулкадәр каушыйсың, каударланасың? Ике ел буе хат алышкан кеше бит инде Габделхак, алла боерса, бер дигән итеп сөйләшерсез, аңлашырсыз, кирәк икән көтеп алырсың! — хатын үзен шулай юатты. Ничек дулкынланмаска ди?! Соң бит бүген исемен әйтеп уянган, исемен мең кат кабатлап йокыга талган кешесе белән очрашырга бара.

    “Габделхак! Габделхак! Син минем нурсыз тормышыма нур алып кердең, өметсез көннәремә хыял уты кабыздың! Тәүлегемдә ничә мәртәбәләр синең шигырь юлларыңны кабатлыйм, миңа хат итеп салган һәр шигыреңне күңелемнең бөтен күзәнәкләре аша уздырам бит, Габделхак!” — дип, Мәрҗән ирнең соңгы чакыру хатын күкрәгенә кысты.

   Хат хатынның яшел атлас кофтасы аша тәнен куырып алды сыман! Ир, әйтерсең  лә, хаттагы юлларга ялкын телемнәре кушып җибәргән! Мәрҗәннең уйларын аңлагандай, радиодан Габделхак сүзләренә язылган җыр яңгырады:

Уфтанасың булыр мине уйлап:

“Җүнле бала бу дип булмады”

Нишлим ,Әнкәй, мин бит туган чакта

Җинаятьче булып тумадым…

    Җырны башкаручы Илсафның тавышы калтыранган, урыны –урыны белән өзелгән сыман тоелды хатынга. Җырчы артыннан Габделхакның үзенә күптән хат итеп язган сүзләрен иреннәре кабатлады да кабатлады. Мәрҗәннең өлгергән карлыган күк чем кара күзләреннән   берничә бөртек яшь атылып чыкты да, керфекләрен чылатып, бите буйлап тәгәрәде. Инде 10 ел төрмәдә утырган ирнең язмышы Мәрҗән язмышына, тормышына аерылгысыз бәйләнгән иде, күрәсең!

        Өй эченә борынны кытыклап, өчпочмакның хуш исе таралды. Мәрҗән духовканы ачып карауга исе китте, карале, өчпочмаклары да сынатмаган: өсләре шундый килгән, үзләре матур булып кабарган, йөзләре алсуланган иде. Хуҗабикә өчпочмакларны алып, зур ашъяулыкка төреп куйды. Беренче тапкыр күрешергә барганда,  иргә үзенең аш-суга да осталыгын бик күрсәтәсе килә иде. Кайнар килеш, тәмле килеш ашап карасын әле Габделхагы (әйе-әйе, шулай, “Габделхагым”, дип уйлаганын үзе дә сизми калды!) Ишек ачылды. Керергәме-юкмы дигән, азрак тарсынып кына, бүлмәгә бик мөлаем йөзле ханым узды.

-Сез бит Мәрҗән апа, дөрес кердем бит?!

-Әйе, мин булам, акыллым. Сезне дә бик якын кешемә охшатам, Габделхак сеңлесе түгелме сез?

-Мин, Мәрҗән апа, мин — Гөлләрия! Уртак сөйләшер сүзләре, күрер кешесе булган бу ике хатын күптәнге танышлар, юк таныш кына түгел, туганнар сыман кочаклашып күрештеләр.

-Менә бит дөньялар ничек, кем уйлаган инде гәҗит аша гына танышкан кешеләрем белән шулай бик якын итеп күрешүне?! Кем уйлаган? Габделхакны күрә алырбызмы, төрмәгә кертерләрме икән соң, җаным, безне?

-И юкка борчылма, Мәрҗән апа, без барыйк та, керми кайтыйкмы, керәбез дә, әле абыемны синең өчпочмаклар белән сыйлап та кайтырбыз, алла боерса!

-Насыйп булсын инде, сеңелем, үзем дә бик көттем бит бу очрашуны. Бу очрашу барын да хәл итәр сыман миңа, я без бергә булачакбыз, я бөтенләйгә-гомергә аерым. Соңгы сүзләрне әйткәндә Мәрҗәннең тавышы калтырап чыкты, тамак төбенә әллә-ни мазар каты төер утырды. “Аллам сакласын начар уйлардан, тфү-тфү”, — дип белгәннәрен укып алды.

   Мәрҗән Габделхаккка дип әзерләп куйган күчтәнәчләрен алды да, юлга кузгалдылар. Гөлләрия укытучы булып эшли икән, кияве дә бигрәк сабыр, игътибарлы, хатынына булган яратуын, ихтирамын бер күрүдә үк чит кеше дә күрерлек. Мәрҗән юлдашларының һәр сүзен, хәрәкәтен күңеленә сеңдерә барды. Шулай булмый ни, ул бит Габделхакның бертуганы. Туганнары әйбәт булган кеше, төрмәдә утырса да, начар була алмый. Әнә кара, бигрәк тә асыл затларны бер хаксызга төрмәгә тыкканнар бит теге заманнарда! Ул бик яратып укый торган Хәсән Туфанны әйтәсеңме, Фатих Кәримнеме, Сөббух, Ибраһим, Галимҗан Ибраһимов, Мансур күпме күренекле артистлар шунда үлгән! И саный китсәң, бигрәк тә әйбәт кешеләр әрәм булган икән анда! Габделхак та бик матур шигырьләр яза бит, Мәрҗәнгә салганнары гына да 200дән арткандыр инде! Аның сүзләренә язылган җырларны тыңлаганда, елый Мәрҗән, тыныч кына тыңлый да алмый. Әйбәт кешедер Габделхак та нахакка  10 ел гомерен ябык стена артында, бандитлар, зеклар, караклар арасында уздыра. Ничек кенә аның исән-имин төрмәдән чыккан көнен җиткерергә? Тоткын шагыйрь Мәрҗәнгә язган һәр хаты саен бер үк сүзне кабатлый: “Көтәрсеңме?”

     Юл сәфәре бик озын тоелды Мәрҗәнгә. Габделхак белән күрешү минутларын күз алдына китереп бара торгач, вакыт тагын да озаграк, тагын да шомлырак тоелды аңа. Күңелендә тудырган Габделхак чынбарлыкта нинди булыр икән соң? Мәрҗәннең төрмәгә килүен зеклар ничек кабул итәр, ир дә максатыма ирештем дип кенә уйламасмы, бу очрашу камерадашлары алдында бер мактану өчен генә түгелдер бит инде? Хатынның артык уйлаудан чигәләре кысып куйды, колак төбендә килененең тавышы ишетелгәндәй булды: “Тюремщик булса да, сиңа иптәш була ич инде ул, гел безнең белән бергә яшәмәссең, үз тормышың булыр!” “Бәлки киленем дә хаклыдыр, аларның үз көннәре, минем үз көнем дигәндәй. Әгәр Габделхакның хисләре саф булмаса, миңа шундый хатлар яза алыр идемени? Тормышта да безнең кебек парлар буладыр  ул , төрмәдән  срогы тулып чыккач та,  яраткан кешеләре белән гаилә корган, матур гына яшәп киткән  кешеләр бар, бар ул! Хатын -кызның сабырлыгы, ирне ир итеп тотуы, хөрмәте булса, гаилә оешып китә инде. “Мәрҗән тоткын ирне әллә ничә төрле сурәттә күз алдына китерде. Менә  Мәрҗән төсле үк яшел күлмәк, башына бәрхет яшел түбәтәй кигән, ярату тулы күзләре белән аңа текәлгән Габделхак! Ә монысы соры төрмә киеменнән, күзләрен хәйләкәр елмаю астына яшергән Габделхак! Читтәрәк кулларын чалбар кесәсенә тыккан, “Ни эзләп килдең инде син монда, тиле хатын?” дип сынап торган ят Габделхак! Кайсы көтә Мәрҗәнне, кайсы аның кулын сорарга әзер, кайсы аның йөрәгендәге соңгы мәхәббәтен аңлар? Уйларын Гөлләрия бүлде:

   -Мәрҗән апа, әллә нишләп, төсләрең үзгәреп китте, әллә абыемнан куркасызмы? Төрмәдә 9елын утырса да, күңеле кырысланмады, һаман да шул бөркет йөрәкле, хатын-кызны якларлык, йомшак күңелле абыем ул! Шикләнмәгез дә, яман уйлар башыгызга да кереп карамасын! Менә тиздән үзегез дә күрерсез, бик җан җылымлы, әйбәт кеше ул безнең! Язмыштыр инде! Кем дә үзенең ни күрәчәген алдан белми бит, әгәр белә торган булсак, үзебез күрәчәкләрне уйлап, акылны җуяр идек бит! Абыем тормышында әле ярый сез очрадыгыз. Гөлләрия туктап калды кинәт кенә өзгәләнеп елап җибәрде.

    ***

Габделхакның төнлә күзенә бөтенләй дә йокы кермәде. Камерадашы керәшен егете Сергей да яңа унҗиде тулган егет кебек гасабиланган, дулкынланган ирнең бу халәтен ич аңлый алмады.

-Нәрсә инде, гомердә хатын-кыз күрмәгән, тотмаган штули син, бакланнар алдында сер биреп торасың! Не пойму мин сине, активист!

-Юк, күргән бар анысы хатын-кызларның төрлесен, әмма мондый фәрештәне очраткан булмады! Чып-чынлап фәрештә бит бу Мәрҗән! И нәрсә сиңа авыз суы корытып торам соң, телемне әрәм итеп.

Сөйләшү өзелде. Габделхак үзенең татлы, Мәрҗәнле гөлбакчасына –хыял бакчасына керде. Хатынның һәр хатын күз карасы кебек көтеп алган. 101 кат укыган, андагы һәр сүз, һәр хәреф, нокта, өтер күңеленә сеңгән.Үзенең тормышы турында язган хатын Габделхак инде ятлап бетерде.

“Хәерле көн, Габделхак! Мин сиңа үз тормышымны бар ваклыклары белән язарга булдым. Син бит инде минем чын дустым, сердәшемә әйләндең, — дип башланган иде ул хат.

-Язмыш. Мин 1996 нчы елнын январь аенда, бик зур бәлагә юлыктым, көтмәгәндә-уйламаганда гына ярты гәүдәм пеште. Тәнемне сәламәт җирләре бик аз калган иде. Табиблар “өченче дәрәҗә пешкән” дип диагноз куйдылар. Ул чактагы әрнүләремне кешегә әйтеп кеше ышанмаслык газап, авыр икәнен үзем генә белдем! Үзебезнең Мамадыш районы хастаханәсеннән, минем исән калуыма икеләнделәрме, әле дә аңламыйм, самолет белан Казанга алып киттелар. Кыскасы, Аллахы тәгаләнең рәхмәте белән мин яңадан аякка бастым. Исән калып, кабат йөри алуыма күпләр ышанмадылар да. Бер ел эченда сигез тапкыр наркоз алдым. Ирем бик яратып мактый торган тездән аска төшеп торган кап-кара толымнарымның бөртеге дә калмады, наркоз шулай итә икән. Мин Аллахының барлыгына, берлегенә ышанып, көне-төне теләкләремне теләдем, ялварып сорадым. Иртәләрем Аллахым исеме белән башланды, кичләремдә аның исеменә ялварып йокыга талдым. Аңымны югалтып яткан чакларым да күп булган. Ирем янымнан бер минутка да китмичә, системаларга хәтле үзе куеп, минем хәлемнең көннән-көн ярыйсылана баруына балаларча сөенеп, матур сүзләр әйтеп, күңелемне күтәреп, савыгырга көч биреп торды. “Җаным, синен бик авыр чакларыңны күреп, коридорга чыгып елаган чакларым да булды”, — дия иде ул. Көннәр шулай уза торды. Мин дөньяга яңадан туган төсле, тагын да сокланыбрак карый башладым. Иремнең мине ничаклы яратуын шул көннәрдә генә аңладым. “Үзем исан -сау терелеп, балаларым янына кайта алсам ,иң беренче газиз әнкәйләремнең икесенә дә ап-ак яулык алып башларына бәйләтер идем, кул- аякларым төзәлгәч тә, ятим балалар йортында тәрбияланүче балаларга бәлеш пешереп алып барыр идем,” – нәзер дә әйттем. Аллахыма мең шөкер, әйткән нәзерләремне аякка басып, йөри ала башлауга җиренә җиткереп үтәдем. Әле минем ике ай элек кенә, берданбер туганым апам алты баласын калдырып гүр иясе булган иде. Аның ятим калган иң кечкена балаларын, үзебезнен өч балабыз янына тәрбияләргә, үз канатыбыз астына алган идек. Йөрәк җылым барысына да җитте, мин исән калдым бит! Аллахы Тәгалә мине бервакытта да ярдәменнән ташламады, бәлки шул балалар хакына миңа гомер биргәндер дә! Халыкта әйтәләр ич: “Ходай үзенең яраткан бәндәсен гел сыный-авыруын да, шатлыгын да тигез бирә” –дип, шулай, күрәсең! Сабыр иткәннәр генә морадына ирешә. Хак сүзләр болар, мин моны яши-яши аңладым. Ходаем миңа бик күп сынауларын да бирде, үзе шулардан чыгу юлларын да күрсәтте. Язып кына бетерә торган түгел, ул чакта минем хастаханә юлларын таптауларны! Табиблар да минем савыгып бетүемә ышанмадылар шул. Беркайчан да “Аллахы тәгалә нигә генә миңа шулчаклы өеп хәсрәтен, авыруын бирә икән?” — дип әйтмәдем. “Тереләм”, дип гел матур итеп яшәремә өметләндем. Ходаема көн-төн ялвардым, “Ярдәмеңнән ташлама, ярабби!”- дигән инәлеп сорауларым бушка китмәде бит! Авырулар артта калып, бик тә рәхәттә яшәп ятканда, күгемне кара болыт каплагандай булды, олы бәхетебезгә көнчеләрнең күзе тиде: көтмәгәндә-уйламаганда гына, бер сәбәпсез, ирем үз теләге белән бакыйлыкка күчте. Ни булганын, ни өчен икәнен мин дә, балалар да аңламадык. Иремнең үлемен бик авыр кичердем, бөтен тормышымны кара болыт каплады. Ирем үлеп, 2 ел узуга, ике әнием бер атна эченда вафат булдылар. Сабырлыклар сорадым, алар рухына догалар укып, үз-үземне юаттым. Калган гомеремдә бала хәсрәтләре күрмичә, оныкларымны сөеп, матур гына яшәргә язса иде дим. Лаеклы ялда булуыма карамастан эшлап йөрим, ул эшемне Аллахтан олы бүләк сыман кабул иттем, чөнки эшемдә барысы да бик яраталар, хөрмәт итәләр үземне .Бүгенге көнемә тагын ни җитми соң? Ирем үлгәнле бирле чит ир-атларга күз төшергәнем булмады. Ярдәм иткән чакларым булды, дөрес. Син дә бит минем ярдәмемә мохтаҗ. Мин шуны аңладым. Синең белән аралашу бик рәхәт миңа, хатларыңны, шалтыратуларыңны гел көтеп алам, синең белән сөйләшкәч тә, үземне иң бәхетле кешегә санап, очынып йөрим. Бу нидер, Габделхак, әлегә әйтә алмыйм. Сиңа ярдәм итәсе килүме, сине хөрмәт итүме, әллә яратумы? Исәнлектә күрешергә язсын. Мәрҗән, “Габделхак хаттагы һәр җөмләне инде ничәнче  кат укып, иректә аны көтүче бәхеткә мең кат сөенеп, хатны иреннәренә, күзләренә куеп торды. Әйтерсең лә, бу хатта бар сихәт, җанының бар әрнүләренә чын дәва! Күкрәге чәнчеп куйды. Бик кадер иде аңа хат иясе, бик газиз иде! “Ярабби, шушы бәхетемне күпсенә күрмә, мин бу тимер рәшәткәләр артыннан чыкканчы гына, зинһар, шул фирештәмне — Мәрҗәнне сакла, ярабби! “Ирнең керфекләре юешләнде.

     Тимер рәшәткәләр белән капланган тәрәзәләрдән Габделхакка көзге кояш елмая. Көзге кояшның яктысы мулдан булса да, җылысы азрак шул. Соңлап килгән мәхәббәтен дә ни өчендер көзге кояшка охшатты әле ул. Еракта аның кояшы. Күңелендәге бар хисләрен аңлатып язган сагыну тулы хатларга җәйге кояшны салыр иде дә бит! Мәрҗәне өчен бизәнү әйберләре, кечкенә коръәннәр сала торган шкатулкаларга да кояш сурәтен төшерде ир. Күктәге кояш та аңа да, аның инде яратырга өлгергән Мәрҗәненә дә бертигез яктырта бит! Мәрҗәнгә язган хатларын шигырьләре белән тутырды:

Хәзергә мин синнән  еракларда

Томаннарда ирек иртәсе!

 Шатлыкларда сөенеп, сөйләшергә

Хыялларны  их чын итәсе!

Тормышымда бәлки бу сынаулар

Кирәк булгандыр ул,кем белә?!

Чын кунелдан сөеп,сәлам белән

Яза яратканын бу  көндә.

“Мәрҗәнем! Кавышыр көнебезне көтеп җиткерә алырмынмы? Минутлар сәгатьләргә тиң — бик озак үтә. Килер юлларыңа көзге алтын яфракларны түшәп, көтәм дә көтәм. Нинди газаплы, нинди татлы бу көтү! Килерсең бит, килерсең бит, Мәрҗән? Бу караңгы камералардан күренүче, ак  юл күрсәтүче күңелем кошы, иректәге былбылым! Көтәм. Габделхагың.”

     Көзге юлдан машина ашыга. Ә Мәрҗәннең уйлары машинадан да тизрәк, кызурак-ул әллә кайчан Габделхак янында! Нинди икән ул? Әле бит ул аның сыңар фотосын да күрмәде. Хәер, ничек күрсен ди? Языша башлаулары да бик кызык та, сәер дә килеп чыкты ич!

Моннан ике ел элек булды бу хәл. Түләү квитанцияләрен тиз генә түләп кайтырга почта бүлегенә барды хатын. Юлда әллә нинди бер шатлык булыр сыман-йөрәге ашкына, күкрәк читлегеннән чыгып төшәм-төшәм дип талпына. Почтада кеше күренми, почта бүлеге мөдире,эш беткәч тә Мәрҗәнне газетега яздырырга өнди башлады. “Кәеф ничек?” бик кызыклы газета, үзең укыгач та, миңа килеп рәхмәт әйтерсең әле, Мәрҗән апа! — диде почтальон кыз да, — Иртәгә кабат почтага килергә онытма, газетаның үзеннән журналистлар да киләчәк, квитанцияләрне уйнату була, бәлки отып та куярсың! Кил, яме!”

  Лотереяларда бәхете чыкканы юк иде хатынның, ә монда – бәхетенә ап-ак футболка чыкты. Ни генә дисәң дә — бүләк, кызыклы, истәлекле бүләк! Футболканы бер генә киде дә, юып, җыеп куйды. Бәлки әле Габделхагы белән кавышкач та, бакчаларда эшләгәндә, шул футболканы кияр дә тәүге кат танышкан көнне искә төшерерләр. Әйе, әйе! Ак футболка киеп бакчадагы ак чәчкәләренә су сибеп йөри иде ул көнне. Бакчага ап-ак шомырт чәчәгенең исләре таралган, башларны әйләндерерлек хуш ис-туган як исе, туган җир исе. Ярабби, нинди матурлык, нинди хозурлык! Мәрҗән ирен искә төшерде. Исән чакта  ире дә матур кыр ромашкаларын җыяр иде дә Мәрҗәнгә алып кайтыр иде. Ике битеннән үбеп: “Мәрҗәнем, син үзең дә кыр чәчкәләре сыман бит-шундый ук ак күңелле, шундый ук саф! Яратам сине!” — дияр иде. Шомыртлар чәчәк аткан чакта капка төбендә ире белән бергә серләшеп утырган чаклары күз алдыннан узды. Бөтен күңеле, бөтен тәне-җаны белән ирен сагынып куйды. “Никләр генә китеп бардың, җаным? Кемнең генә күзләре тиде икән бәхетебезгә, кемнәрнең генә каргышлы карашлары тиде икән, җаным?”-дип кабатлады хатын.

-Мәрҗән апа, газетаң килде! — диде урамнан узып, капка төбенә туктаган почтальон кыз. Мәрҗән яңа газетаны кулына алуга, күзе игъланнар рәтендә торучы танышу хакындагы кечкенә хәбәргә төште.Төрмәдә утыручы ир-ат танышу нияте белән кечкенә генә хат язган иде.

    Бер елдан соң газета ябылды ябылуын, әмма Габделхак белән танышуларына сәбәпче дә шушы газета иде бит!

    “Төрмәдә утырган кешегә халык гел начар итеп кенә карарга күнеккән бит! Бу ир-атның соңгы өмете шушы газета битләрендә инде!  Әллә соң, бар белгән догаларымны укып, изге теләкләремне теләп, тәвәкәлләп караргамы икән?” — дип уйлады ул чакта Мәрҗән. Язды ул хат, язды.

“Хәерле көн, Габделхак! Газетадан сезнең хәбәрне укыгач та, җавап язарга булдым. Никтер сезгә чын күңелдән ярдәм итәсем килде. Ничек дисезме? Сезгә хатлар язып торып булса да! Юктан гына бу хәтле сыкранып язмагансыздыр! Әйбәт кешедер сез! Теләсәгез миңа хат яза аласыз, эчегезне тырнап торган борчуларыгызны да язсагыз була. Мин аңлармын, авырлыкларны күп күрдем үзем дә. Аңларга тырышырмын. Мәрҗән”. Мәрҗән инде җавап та көтмәгән иде. Ә җавап килде, бик тиз килде Габделхактан.

“Исәнме, Мәрҗән! Бүген төрмәдә миннән дә бәхетле кеше булмагандыр?! Иптәшләр арасында хатын-кыз затыннан иң күп хат алучы мин бүген. Газетадагы хәбәремнән соң, дистәләгән хат килде. Нишләптер сезнең хат йөрәгемә якынрак тоелды. Җавапны да мин сезгә генә язарга булдым. Мондагы соры көннәремне, әйтерсең лә, кояш яктыртты! Мәрҗән, мин сезнең җавапны өзелеп көтеп калачакмын. Ходай сезне минем өчен генә сакласын!

 Исәнлек –иминлек юлларыңда,

 Сәлам сина мәхкум дустыңнан.

 Бары тик бирелеп өметләргә

Хәбәрләрең көтеп сагынам. Габделхак. “Хатны кат-кат укыды. Мәрҗәннең күңеленә төрмәдән килгән хаттан ниндидер якынлык җепләре уралды, ни бу?! Хатын үзе дә аңламады. Ирен югалтуның ачы хәсрәтләре инде тоныкланган, балалар, оныклар дип кенә яши башлаган хатынның күңел читендә якты бер  учак яктысы пәйда булды. Юк, юк, аның әле үзенең дә яратылып, кадерләнеп, ир хатыны булып яшәргә хакы бар икән бит! Әйе, әйе, яратылып! Ярату хисенең ни икәнен онытырга күпме генә  тырышса да, йөрәгенең әллә ничәнче бүлмәсенә бикләнгән наз хисе ишек какты, уянды, кузгалды. Үз гомерендә сыңар тапкыр да күрмәгән бөтенләй чит ир-ат — әнә шул төрмәдә ике кеше үтерүдә  гаепләнгән ир аның серле, сихри бүлмәсенең тәрәзәсен чиртте! “Бәлки әле ул анда хаксызга, бер гаепсезгә утыра торгандыр?! Шундый матур шигырьләр язган кешенең күңеле пычрак, гамәлләре гөнаһлы булмас!” Хатын шулай уйлады.

Ах, бу ирек! Аның бит һавасы да башка! Иректә уйлар да башкачарак бит! Килерме Мәрҗән очрашуга? Габдехакка сеңлесе Гөлләрия Мәрҗәнне алып килергә вәгъдә бирде бирүен, әмма….

  Тымызык көзге көннең болыттан үргән пәрдәсе азрак күтәрелде. Көнчыгышта алтынсу төскә керә башлаган калын урман артыннан ашыкмыйча гына кояш күтәрелеп килә. Бу алтынсу кояшның ерактан төшкән нурларында урман тагын да ялкынрак булып күзләрне камаштыра, уйларны кабат иректәге көннәргә алып китә. Кояшны иректә күрмәгәненә дә 9 елдан артык вакыт узып китте бит!

Ул кичне  төпчек кызы дусты белән  урамда  йөреп кайтабыз дип чыгып киткәч тә, эче пошкан иде Габделхакның. Кичкә каршы 15 яшендәге кызга кемнәр бәйләнмәс тә, кемнәр ниниди әшәкелек эшләмәс?!

Сәгать 11 тулып китте. Кызы Суфия күренмәде. Ир йортның ишеген бер ачты, бер япты. Өйдә, бернигә исе китмичә, телевизор карап утырган хатыны Верага:

-Суфия кайтмый никтер, әйдә, урамны урап кайтыйкмы әллә? — дип сүз кушты.

-Кайтыр, нәрсә мин аны саклап йөримме хәзер, үз башы үзендә, — диде  чарт-чорт көнбагыш төкереп утырган хатыны. Юк, түзмәде, Габделхак, өстенә җиңелчә генә свитерын элде дә урамга чыкты. Алар яши торган урамда  йортлар  әллә ни күп түгел, кара-каршы санаганда да 25ләпкә генә җыелыр. Ир урам буйлап  атлап китте. Нишләптер  йөрәге кыса, куллары үз алдына калтырый, аяклары үзеннән-үзе урам башына ашыга, әйтерсең лә, анда, урам башында, гомерлек зур фаҗига көтә сыман!

  Чү,колагына өзгәләнеп кычкырган тавыш ишетелде түгелме соң? Бик таныш, бик якын тавыш!

-Коткарыгыз, коткарыгыз!

-Молчи, су….! Дрянь! Кулны тешләде, мә, сиңа, мә, сиңа, -дип, исерек ир-атларның берсе, каты сүгенеп, корбанын типкәләргә тотынды.

-Котк….! — тавыш кинәт өзелде. Габделхакның каршы яктагы йорт ишек алдында әүмәкләшкән кешеләргә күзе төште. Анда  ике ир-ат бер хатын-кызны  кыйнап, чишендермәкче булып маташалар иде. Габделхак рәшәткә койманы бер генә сикерде, ул инде күз ачып йомганчы исерек ир-атлар янында иде. Я аллам, күзләрем ялгыш күрәме соң, дигәндәй, берара ачылган манзарадан өнсез калды. Алсу күлмәк җиңнәре умырылып төшкән, итәге ертылып теткәләнгән, битләре маңгаеннан агып төшкән канга буялган кыз-аның Суфиясы — төпчеге иде.

   Габделхак үзенә каян шулчаклы кодрәт килгәнен сизмим дә калды. Әйтерсең лә оядан егылып төшкән баласына ташланган төлкеләрне эләктереп атты-ике исерекне икесен ике якка очрыды, бәгырь җимешен җирдән тартып торгызды, кан саркып торган йөзен үзенең күлмәк чабуы белән сөртеп:

Кызым, менә монда утырып тора, тынычлан азрак, аннары өйгә бергә кайтырбыз, балам, -дип кызын  алмагач янындагы кечкенә эскәмиягә җайлап утыртты. Куркудан хәле киткән кызының йөзенә карага куркыныч иде шул!

- Мин хәзер, бу адәм имгәкләрен бераз акылга утыртып алам, — дип исерекләрне башта берсен, аннары икенчесен йөрәген бастырганчы ярды да, өйләренә кертеп атты. Өйдә кеше-кара күренмәде. Бары залдагы стенка полкасында торган рамкалы фотодагы ике кешенең берсе  аңа бик таныш сыман тоелды. Әйе, бу таныш кеше аны бала чакта ук Габделхакны  әнисе белән кыйнап урамга чыгарган әтисе иде. Нәрсә, бу имгәк минем туганым булып чыгамы болай булса? Соң бу адәмнәр алар урамына килеп яши башлаганга 2-3 чамасы гына бит. Түбән Каманың инде күптән  алынырга тиешле йортлардан торган бу урамы кемнәрне генә сыендырмаган? Нәҗесләр, дөньяны пычратучылар!

Ирне урамда елап күзләре шешенеп беткән кызы көтә иде.

Төнлә янгын машинасы  кычкырткан  тавышка уяндылар. Кайда, кемнәр яна икән?

Габделхак шомланып китте, әллә? Дөрес сизенгән икән, ул кичә үзе кыйнап кертеп бәргән исерекләрнең йортлары шарт-шорт килеп дөрләп яна иде.

Янгынчылар ут белән ярты сәгатьтән артык көрәште. Утны сүнлергәч, өйнең көйрәп, төтенләп торган кисәүләре эченнән көеп, бер-берсенә укмашкан, күмерләнеп кечкенә генә көйгән кисәүләргә калган йорт хуҗаларын алып чыктылар. Шунда ук тирә-күрше арасында сораш-белеш китте:

- Соңгы тапкыр менә бу ирне күрдем алар белән, яннарында бер кыз да бар иде, — дип чатылдады бер хатын сорау алучы  тикшерүчегә. Габделхакны янгын сүндерешергә дип барган җиреннән участокка алып киттеләр.

И язмыш, язмыш! Хөкем залында гаепләүченең катгый тавышы яңгырады:

- Согласно п.1. ст. 105 УК РФ, наказанием за убийство является лишение свободы на срок от шести до пятнадцати лет.

        Габделхакның  күз аллары караңгыланып китте. Ул инде гаепләү срогын да, сәбәпләрен дә ишетмәде, аңы томаланды. Кем,ул — үтерүчеме? Ул бит аларны үтермәде дә, ут та төртмәде! Юк! Ул бары тик газиз  парәсен яклады  гына! Ә аны монда 4 стена артына тыгып куйсалар, кызын теге әтрәк –әләм  кебекләрдән кем яклар?! Ярабби, тәгаен генә гаепне расламыйча, кеше гомерен сызып ата торган законнар да бар микәнни соң?! Бар, күрәсең! Әнә бит, караклар, дистләгән кешеләрнең гомерләрен өзгән, күпме хатын-кызны көчләгән, мәсхәрәләгән  имгәкләр белән бер сизода утыра, бер өстәл артында утырып калай савытлардан өйрә ашый. 10 елга ирегеннән мәхрүм ителгән ирнең әрнүләрен кем аңлар?!

    Габделхак өчен көннәр еллардан да авыррак, газаплырак булып ага башладылар. Хатыны Вера төрмәгә бөтенләй аяк басмады гына түгел, 3 нче ай дигәндә, көне –төне тир түгеп төзегән Габделхак  нигезенә ят ирне йортка кертте. Олы кызы да әтисе янына 1-2 тапкыр килде дә, аралашмас булды. Әле ярый төпчеге Суфия сирәк кенә булса да, әтисенең хәлен белергә килә. Әлегә ир аңламый: якын итеп, яратып киләме кызы, әллә аның гомерен саклап калганы өчен үзен әтисенә бурычлы саныймы?

   Тоткын, куенында иң кадерле нәрсәсе итеп йөртә торган кечкенә блокнотын алды да карандаш белән уйларын кисеп торган шигырен язып куйды:

Бик зур сабак, акыл алыр идем

Яшьлегемдә кылган ялгыштан …

 Нича гомер гена бирелсә дә,

 Узып булмый, булмый язмыштан!

Язмышымдыр күрәсең, дип яши, күңеленә кер кундырмас өчен, артыгын сөйләшми, бәхәсләшми генә яши торгач, срокның күп еллары, көннәре инде артта калаган икән! Түз, түз генә Габделхак, тагын азга гына! Их бу хисләрен газетага бастырып чыгарсалар икән! Мәрҗәне дә күрер, аның гаепсезлеген аңлар, Габделхак турында кемнәр генә, нинди генә нахак сүзләр әйтсә дә, ышанмас иде!

“Мәрҗәнем, иректәге  өмет кошым минем!” — ирнең керфекләренә яшь тамчылары эленде:

Әрәм узган гомер нәрсәгә тиң?

Ул — тозсыз аш, җанга ятышсыз!

 Максат юкта күңел хәерче шул,

Тик гомерлар  үтми ялгышсыз! Мәрҗәнем, син көт кенә, көт кенә мине! Мин сине беркемгә дә бирмәм, сыңар тапкыр да рәнҗетмәм, күңелеңне калдырырлык ялгыш та бер сүз әйтмәм. Ышан, ышан гына миңа, өметем!”

***

Машина  тагын да ашыга, ашыга сыман тоелда Мәрҗәнгә. Гөлләрия юл буе бары абыйсы турында гына сөйләде:

-Абый –гаиләбезнең тоткасы булды. Без бит әтисез үстек, әтиебез безне ташлап, икенче бер хатынга йортка керде. Абый әти урынына да йорт –җирне карады, ир-ат эшлисе бар эшләрне  үз җилкәсенә бик яшьли алды. Язмыштыр инде — көзге суыкларның берсендә бик көчле салкын тидерде ул. Озак ютәлләп йөри торгач, хәле тагын да мөшкелләнде. Хастаханәгә салдылар. Шунда ятканда, медсестра керәшен кызы Вера белән танышкан. Тегесе абыйның йомшаклыгын белеп алгач, чат ябышкан. Менә шулай көтмәгәндә –уйламаганда гына абый өйләнеп тә куйды. Бер атна торуга килен абыйны Түбән Камага китәргә димли башлады. Әмма килен анда киткәч тә 3-4 тапкырдан артык кайтып күренмәде. Абый кайтып, әнигә дә, безгә дә гел булышып йөрде. Вера гына үзе дә кайтмады, кызларын да туган нигезгә аяк бастырмады. Яратмады ул безнең нәселне. Авылда абыйны үлеп яратып йөргән Фирдания күз яше төшкәндер инде-гаилә тормышы бәхетле булмады абыйның. Абыйны төрмәгә утырткан елны Фирданиядә рак таптылар. Озак яшәмәде авылдаш — бакыйлыкка күчте. Тормышка да чыкмады, гомере буе абыйны гына яратып яшәгән икән бахырым! Җиңги әни үлгәчтен дә күмәргә кайтмады, соңгы юлга озатканда авылдашлар алдында кыен булса да, түздек инде.

Мәрҗәннең йөрәге кысып –кысып куйды, иректә чакта да бәхет кояшы бик елмаймаган икән Габделхакка! Ул аның тормышына нур өсти алырмы, алар бер гаилә булып торып китә алырлармы? Тырнак астыннан кер эзләргә яраткан тирә-күршегә чәйнәргә генә булсын, алар аның саф хисләрендә пычрак аяклары белән таптап рәнҗетмәсләрме, балалары әлегә аңлаган кебек күренсәләр дә, Габделхак белән бергә яши башлагач та, нинди тавышлар, нинди сүзләр ишетер ана йөрәге?

-Без гаилә корсак, кайда яшәрбез соң, Гөлләрия? — дип сорарга батырчылык итте хатын.

-Бергә булыгыз гына, туганнар җыелышып ни дә булса, уйларбыз, берәр җавабын табарбыз әле, Мәрҗән апам!

-Амин инде, җаным, амин! Фәрештәләрнең амин дигән чагына туры килсен берүк!

Гөлләриянең ире машинадагы радионы көйләп җибәрде:

Синсез яшәү миңа нигә?

Синсез яшәү миңа нигә?

Сагынуларым-сагышларым

Әйләнә дә кабат килә…

Чалллыдан “Күңел” радиосы сораулар буенча җыр тапшыра икән! Мәрҗән Илнур Мусинның тавышын  шунда ук танып алды. Бераз гына калтыратып, әмма үзәкләргә үткәзеп җырлаган Илнур белән хәбәрләр алышканы да бар иде хатынның. Бик, бик ошата ул аның җырлавын! Тәннең бөтен күзәнәкләренә үтә торган моң Мәрҗәнне бөтереп алып, “Тизрәк, тизрәк!” дип ашыктыра “Их, Габделхакның шигырьләрен дә җыр иттереп шушы Илнурдан җырлатасы иде!”- дип хыялланган чаклары да күп аның.